De Nijverheid (Molen van Nijs) in Stramproy
Ooit lag deze molen aan de rand van het dorp. Nu ligt de molen midden in een woonwijk. Een wijk die haar naam zelfs aan de molen heeft ontleend: de Nijsmolenbuurt. Maar de molen is zoveel meer dan alleen een buurtmolentje. Het herbergt een oude zeldzaamheid die nog maar zeer weinig aanwezig is in molenland.
Droneopnames van de Nijverheid, Molen van Nijs, in Stramproy (beelden door Leo Kursten)
Is het "De Nijverheid" of de "Nijsmolen"?
Eerst even iets ophelderen over de naam. Officieel het deze molen De Nijverheid en zo staat de molen ook aangekondigd op de borden langs de weg. Maar buiten de wegwijsbordjes gebruikt eigenlijk niemand deze naam. De molen is decennialang bestierd door de familie Nijs en stond daardoor in de volksmond ook bekend als de molen van Nijs, de Nijsmolen of kortweg de Nijs. Op onze website gebruiken we de namen wat willekeurig door elkaar heen. Wil je echter overkomen als een echte molenkenner, gebruik dan vooral een van de varianten met Nijs erin.
De Molen van Nijs (officiëel De Nijverheid) in Stramproy. Foto: Marko Barendregt
De invaart van de Nijsmolen
Als je De Nijverheid bezoekt, dan kom je binnen via een poort op een klein gezellig pleintje. Dan ben je overigens al een van de hoogtepunten voorbij, namelijk een deel van een oude “Potroede” langs het pad. Dit is het type roede waar molenaars blij van worden en die tegenwoordig zeldzaam zijn.
In de invaart zelf kom je al direct een maalstoel tegen. Deze gaat niet op de wind, maar wordt elektrisch aangedreven. In de nadagen van het malen op de wind was het gebruikelijk dat molenaars ook mechanisch begonnen te malen om te kunnen concurreren met de meelfabrieken. In veel molens zijn deze bij latere restauraties verdwenen, maar hier vind je er gelukkig nog een.
Meelzolder van de molen van Nijs. Foto Marko Barendregt
Meel- en steenzolder
Ook op de bovenliggende zolders is het goed toeven in De Nijverheid. Alles ademt hier nog de sfeer van vroeger. Vooral de vele kleine details vallen op: een kruisbeeld boven de poort, een bosje kruiden tegen boze geesten, een oud houten steekkarretje. De spillen en wielen op de steenzolder zijn op bijna Mondriaan-achtige wijze rood-wit-blauw geverfd.
De steenzolder met spoorwiek en steenrondsel. Foto: Marko Barendregt.
De houten bovenas van de Molen van Nijs
Maar het hoogtepunt bevindt zich eigenlijk pas boven in de molen, op een zolder die vanwege de veiligheid lang niet altijd te bezichtigen is. Hier tref je nog een authentieke houten bovenas aan. Uniek, zeker voor een wat grotere molen. De houten bovenas heeft ondertussen wel een gietijzeren insteekkop aan de voorkant. Dat is nodig vanwege de huidige metalen roeden.
De houten bovenas in De Nijverheid in Stramproy. Foto: Marko Barendregt.
Geschiedenis van De Nijverheid
Zoveel originele en oude onderdelen en toch is de molen zelf een relatief jonkie. De Nijsmolen is pas in 1903 gebouwd en is daarmee een van de vijf jongste molens van Limburg.
Een echt gelukkige start had de molen eigenlijk niet. De eerste molenaar, Michiel Kunnen, overleed al in 1913 en een jaar later brak enkele kilometers verder de Eerste Wereldoorlog uit. Pas in 1921 kwam er weer een molenaar in: Jacques Nijs, de toen 28-jarige zoon van de molenaar van de Sint Odamolen in Weert. De molen was toen echter al behoorlijk vervallen en de kosten voor restauratie waren hoger dan de kosten van de molen zelf. Maar met Nijs kwam de molen wel tot bloei.
De Molen van Nijs in 1974. Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 158544
Eind jaren ’50 kwam de molen tot stilstand doordat boeren overstapten op veevoer dat niet meer met stenen gemalen kon worden en door de concurrentie van de Boerenbond. Jacques Nijs overleed in 1962. Twaalf jaar later nam de gemeente Stramproy de molen over en restaureerde het vervallen bouwwerk. Jacques Nijs jr. werd de eerst vrijwillige molenaar en leidde talloze nieuwe molenaars op, waaronder veel van de huidige molenaars.
De Molen van Nijs (De Nijverheid) in Stramproy bezoeken
Wil je de Nijsmolen bezoeken? Deze mooie en authentieke buurtmolen staat open voor zowel buurtbewoners als mensen van ver daarbuiten. Je kunt gewoon aanlopen tijdens de openingstijden, maar ook een afspraak maken om buiten de openingstijden langs te komen. De molenaars van de Nijverheid komen ook vaak buiten openingstijd om de molen aan het werk te zetten. Draait de molen of hangt de blauwe wimpel uit, dan kun je ook altijd even binnenwippen. Kom je met een groep, neem dan zeker even contact op voor groepsbezoek.
Technische gegevens van De Nijverheid in Stramproy
- Vlucht: 24.80 meter
- Wieksysteem: oudhollands
- As: houten as met gietijzeren kop
- Vang: Vlaams
- Twee koppels 17der stenen